Takıyüddin Raşid, Osmanlı’nın ilk ve tek rasathanesinin kurucusu. 431 yıl önce vefat eden bilim insanı, Sokullu Mehmet Paşa ve Hoca Saadettin’in desteğiyle, III. Murat’tan bir rasathane kurulması iznini alabilmişti. Ancak o rasathane 22 Ocak 1580’de yine padişahın emriyle yerle bir edildi. Doç. Dr. Hatice Şirin “Türk bilim dünyası, o gün bugündür bu rasathanenin göçüğü altındadır!” diyor.
431 yıldır Beşiktaş’taki Yahya Efendi Dergâhı’nda uyuyor. 61 yaşında öldüğünde 5 yıldır evine kapanmış, insanlığa küskün haldeydi.
1521’de doğmuş; Şam ve Mısır’da eğitim görmüş, müderrislik ve kadılık yapmış; 1571’de Osmanlı sarayına müneccimbaşı olmuştu. O Takıyüddin Raşid idi.
Sokullu Mehmet Paşa ve Hoca Saadettin’in desteğiyle, III. Murat’tan bir rasathane kurulması iznini alabilmişti. İlk büyük gözlemi İstanbul semalarında kasım ayında görülen 1577 kuyrukluyıldızıydı.
Takiyüddin, kuyrukluyıldızın geçişini iyi haberler müjdeleyicisi olarak yorumlamıştı. Ancak bu gözlemin ardından İstanbul’da başlayan veba salgını (1578), rasathaneye karşı olumsuz tavırlara yol açtı.
Bu fırsattan yararlananlar, bir rasathanenin kurulduğu her yerde felaketlerin birbirini kovaladığı dedikodusunu yaydılar. Devrin şeyhülislamı padişaha sunduğu raporunda;
- Gözlem yapmanın uğursuzluk olduğunu ,
- Feleklerin esrar perdesini küstahça öğrenmeye cüret edenin akıbetinin meçhul olduğunu,
- Eğer bir memlekette zîc (yıldız haritası) hazırlanacak olursa, o memleketin mamur iken harap hale geleceğini ve devletin binalarının zelzele ile yıkılacağını bildirdi.
III. Murat bunun üzerine Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa’ya bir hatt-ı hümayun gönderdi. Kılıç Ali Paşa da rasathaneyi yerle bir etti.
Yıkılmasının asıl nedeni dinsel değil, siyasal çekişmelerden kaynaklanan entrikalardı.
Yıkılış tarihi: 22 Ocak 1580.
Türk bilim dünyası, o gün bugündür bu rasathanenin göçüğü altındadır!
Doç. Dr. Hatice Şirin
İçerik Fabrikası
