“Circular Economy”, ekonomi ve akademi çevrelerinin üzerinde kafa yordukları bir kavram. Döngüsel ekonomi olarak çevirmeliyiz. “Geridönüşüm ekonomisi” olarak daha yaygın anlaşıldığını söyleyebilirim. Kavram çevresel dürtülerle çıkmış olsa da “yeşil” bağlantısının ufkunu daralttığını düşünüyorum.
Anlayış şu temel dürtüyle hareket buluyor; geleneksel ekonomi modelinde, üretimde kaynak kullanımını etkinleştirmek: tasarruf+verim=bolluk. Anlaşılması zor değil daha azla daha çok.
Döngüsel ekonomi geleneksel lineer ekonominin panzehiri. Büyümeyi doğal kaynaklarımızın limitleriyle sınırlandırmak ya da kaynakları hiç bitmeyecekmiş gibi sorumsuzca harcamak yerine, inovatif çözümlerle kaynağı tüketmek, son kullanıcıya sunulacak alternatifleri çoğaltmak ve ekonomide büyüme gerçekleştirmek.
Küresel nüfus 2030 yılında (3 milyarı orta gelir grubunda) 9 milyara ulaşacak. Dünya üzerindeki kaynakların bu kadar kişinin yaşamını kaliteli bir şekilde sürdürmesi için yeterli olmayacağı ortada. Bu nedenle sanayi üretiminde restorasyon, inovasyon gerekiyor. Yeni yöntemlerle üretmemiz, tasarlamamız gerekiyor.
Bu dengesizlikten yeni bir gelecek yaratabiliriz. Öyle bir gelecek ki, yeni meslekler, yeni üretim şekilleri, ekstra refah… Döngüyü tamamlarsak trilyon dolarlık bir ekonomiye ulaşabileceğimiz ifade ediliyor. Ekonomi cephesinden çıkarılacak dersler ve alınabilecek örnekleri paylaşmak isterim;
Çin mi daha ilginç, Hong Kong mu
Bir yandan dünyayı tüketen ve kirletenlerin başında gelirken, diğer yandan sorumsuzca üretimle sonsuz yaşam sağlanamayacağı gerçeğinden yola çıkıp devlet olarak dönüşüm ekonomisini destekliyor. Ülkedeki başarı oranını konuşmak için erken olsa da uygulamalar konuşmaya değer. Pekin metrosunda, kullanılmış pet şişeleri yeni nesil jeton makinelerine atıp bir jeton alabiliyorsunuz. Sağlık için su tüketimi teşvik ediliyor, plastikler geri dönüşüme giderken ekonomik yolculuk imkanı sağlanıyor.
Hong Kong’da 9 R Eğitimi uygulaması başlattı. İlkokul seviyesinde temel eğitim içeriği olarak kurgulanan döngü teması işleniyor. Ders müfredatı 9 R: “rethink, redesign, relearn, retrain, remove, reduce, reuse and recycle; and be responsible”. Amaç, kullanmadan ve tüketmeden önce düşünmek.
Liam adında bir robot ve Çöp bankası
Apple, adını Liam koyduğu bir geri dönüşüm robotu üretti. Robotun neden erkek olduğunu bilmiyorum. Liam, bir iPhone’nu 11 saniyede parçalarına ayırabiliyor. Bir saat içerisinde 350, bir yılda ise 1,2 milyon telefon anlamına geliyor. Dünya bir telefon çöplüğü. Sadece 2014 yılında çöpe atılan “e-atık” dünya genelinde 41.8 milyon ton civarında. Bilgisayar, cep telefonu gibi ürünler bu atıkların yüzde 7’sini oluşturuyor. Buna karşın zararlı kimyasalların yüzde 70’i bu ürünlerden geliyor.
Unilever, Endonezya’da çöp bankası kurmuş. Yerel halkın topladığı inorganik çöplerin satışından elde edilen gelir için bir banka kurulmasına ön ayak olmuş. Tüm işlemler bildiğimiz bankalar gibi. Buradaki tek fark para yerine bankaya çöp yatırıyorsunuz, para oluyor. 2014 rakamlarına göre 942 adet çöp bankası kurulmuş, şubelerin 31.770 mudisi olmuş, 1.900 ton ambalaj çöpü toplanmış.
Plastik Yol / Atık Giysiler / Okyanustan ayakkabı/ KÜSS Minderler
Hollanda firması Volkerwessels yükte hafif, yola uygulama zamanı kısa, normal yollardan 3 kat daha fazla ömre sahip bakıma hiç ihtiyaç duymayan yol yapmayı öneriyor. H&M, tekstil ve konfeksiyon sektöründe, atılmış giysileri geri dönüştürerek yeni koleksiyon üreten ilk marka oluyor. Her yıl binlerce ton değerinde giysiyi atıyormuşuz. Bunun yüzde 95’i geri dönüştürülebiliyor. H&M toplanan her 1 kg tekstil için yerel bir sivil toplum kuruluşuna 0,02 Euro bağış yapıyor. Türkiye’de de Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği’ne bağış yapılmış.
Adidas dünyanın her yerinde (yaklaşık 3 bin mağaza) plastik torba kullanımına son verdi. Üretimde ‘iyi pamuk’ kullanımı stratejisi uyguluyor. 2018 hedefi yüzde 100 sürdürülebilir pamuk ve geri dönüştürülmüş polyester kullanımı. Firma daha önce de okyanus atıklarından ayakkabı üretimiyle ilgi çekmişti.
IKEA çevreye 1 milyar dolar bütçe ayırıyor. IKEA bu planıyla, İsveç devletinin tüm ülke adına ayırdığı sürdürülebilirlik bütçesini geçmiş olacak. Firma her yıl yenilenen kataloglarını bu sene geri dönüşüme yollamak yerine, tekrar kullanmaya karar verdi. Kataloglar kağıt öğütücüden geçirildi, minder kılıfı iç malzemesi yapıldı. KÜSS ismi verilen minderler satışa çıktı.
