İndeks Konuşmacı Ajansı üyesi Prof. Dr. Emre Alkin’in yorumundan dikkatimi çeken öğeleri cımbızlıyorum. Aşağıda tasvir edilen tiplerin Türkiye’ye verdiği zararı ölçmek mümkün değil;
…hafta sonu merak edip okuduğu, ilgilendiği konuları, pazartesi üzerinde ihtisas yapmış gibi anlatanlar…
…televizyonda bahsedilenleri “mutlak doğru” olarak kabul edenler…
…doğruyu değil, doğru bildiğini söyleyenler…
…içinde bulundukları ruh hali “inanç” değil, “inat” kelimesi ile tarif edilebilecek iş insanları…
…çok yakında yaşanma ihtimali olan tecrübe, daha önce Türkiye’de görülmemişken, “Biz neler gördük neler” diyenler …
Doğru Bidiğini Söylemek ve Doğruyu Söylemek…
Şimdi pek fazla görüşmediğim bir dostum vardı. Sürekli olarak başkalarını eleştirirdi. Ara sıra bana da kafayı takardı. Sonra da “ben doğruyu söylerim Hoca” derdi. Hep tebessüm ederdim.
Bir gün yine böyle konuşmaya başlayınca “Bak arkadaş, sen doğruyu söylemiyorsun, doğru bildiğini söylüyorsun” diye çıkıştım. Bir şey diyemedi. Akıl denilen makine o sırada kısa devre yaptı muhtemelen.
Birçok insan hafta sonu merak edip okuduğu, ilgilendiği konuları, pazartesi üzerinde ihtisas yapmış gibi anlattığı için Türkiye’de yukarıda bahsettiğim duruma sıkça rastlanmaktadır. Özellikle Osmanlı tarihinden tartışma programlarına kadar televizyonda bahsedilenleri “mutlak doğru” olarak kabul eden büyük bir halk kitlesi olduğunu unutmayalım.
Aynı durum büyüme rakamlarıyla ilgili de yaşanacaktır mutlaka. Bugün 10:00 gibi açıklanacak üçüncü çeyrek rakamları ile ilgili beklentim şu. Eğer % 0.5’ten düşük çıkarsa bunun ismi “şok”, % 3’ten yüksek çıkarsa bunun ismi de “sürpriz” olur. Tahminlerin neden alt ve üst bandının bu kadar açık olduğunu anlatayım: Uluslararası kuruluşların 2019 için ülkelerin büyüme hızlarını olumsuz şekilde revize ettiği bir sürece girdik. Elbette, Türkiye bundan ziyadesiyle etkileniyor. Kredi derecelendirme kuruluşları Türkiye’deki banka karlılıklarından başlayarak büyüme hızına kadar negatif görünüm oluşturuyorlar ve bu durum yatırımcıların kararlarında etkili oluyor diyebilirim. Haftanın son işlem gününe girerken, kime rastlasam “piyasa bir tuhaf, ne olduğunu tam olarak anlayamıyoruz” diyor.
Ümitsizce ümitlenenler var
Benim analiz tarzım sadece rakamlarla alakalı olmadığı için insan davranışlarını da gözlemlemeye çalışıyorum. Azımsanmayacak bir kesim 2019 yılının kötü geçeceğini kabul etmiş durumda. Kabullenenlerin çoğu önlemini almış olanlar. Diğer kısım ise “Daha önce de yaşadık” diyerek çarpmaya hazırlık yapanlar diyebilirim.
Ciddi sayıda insan ise hala bir ümit içinde. Bunların da önemli kısmı küçük sermayelerle büyük cirolar yaratanlar. Haliyle büyük de borçları var. İçinde bulundukları ruh halini “inanç” diye tanımlamak mümkün değil. Ancak “inat” kelimesi ile tarif edilebilir. Borçlarına takla attırarak 2019’u atlayabileceklerine dair planlar yapıyorlar. Bu sebeple karşılıksız çek oranlarının 2019’un başında bir anda yükselebilme ihtimali var. Dikkatli olmak lazım diye düşünüyorum.
Firmaların önemli bir kısmı bilanço küçültmeyi düşünmüyor. Bazıları ise “zaten kendiliğinden küçülecek” diyerek büyük bir yanılgı içinde yola devam ediyor. Gittiğim her yerde “önce maliyetlerden başlayın, ciroya dokunmayın” diyorum. Aksi taktirde cirolar sert bir şekilde küçülürken, panik halinde maliyet düşürmek zorunda kalacaklar ve işler iyice karışacak. Yeni dönemde sanıyorum hepimizin vazifesi, firma sahiplerine tecrübelerimizle yol göstermek olacak. Çünkü başlıkta olduğu gibi herkes “doğru bildiğini konuşuyor” ama doğruyu pek konuşmuyor.
Sonuç olarak, beklentilerin bu kadar karmaşık olduğu yerde elle tutulur analiz yapmak kolay değil. Ancak, sanayi üretim endeksi gibi verilere bakarsak üçüncü çeyreğin % 3’ün üzerinde gelmesi mucize gibi olur. Ayrıca da kuşku yaratır. Diğer taraftan %0’a çok yakın bir büyüme oranı da Merkez Bankası’nın üzerindeki faiz baskını artıracaktır.
“Biz neler gördük neler” diyenler var. Onlar da doğru bildiklerini konuşuyorlar. Yaşanma ihtimali olan tecrübe, daha önce Türkiye’de görülmedi. Herkesi uyarmakta fayda var.
