Ülkede güzel bir rüzgar esiyor. Sokaktaki adam anlamasa da kağıt üzerinde ekonomi iyi. Büyük oyuncular mutlu, küçükler kroke. Olsun! Birbiri ardına açıklanan yabancı sermaye yatırım sonuçları, yeme de yanında yat tadında.
Türkiye 2006’da uluslararası doğrudan yatırımlardan 20.2 milyar Dolarlık pay alarak gelişmekte olan ülkeler arasında en fazla yatırım çeken 5’inci ülke oldu. Yabancı yatırımcıların yüzde 64’ü, Türkiye’de yeni yatırımlar yapmayı planlıyor, yarıdan fazlası üretim ve satış hedeflerini yakalamış, çoğu hedeflerinin de üzerine çıkmış.
Geçen yıl toplam 18,3 milyar Dolara ulaşan 154 adet birleşme ve satın alma işlemi gerçekleşti. 2007’nin ilk yarısı gerçekleşen yabancı yatırım miktarı 10.5 milyar Dolar oldu. Yıl sonu öngörüsü 18 milyar Dolar. Büyük yatırımlar finans, enerji, altyapı, iletişim ve gayrimenkul sektörlerine yöneldi. Yabancı sermaye girişinin tamamına yakını özelleştirmeler, satınalmalar ve birleşmelerden geldi.
Peki ya istihdam? YASED üyeleri “biz istihdamı artırdık” diyor ama işsiz sayısı kımıldamıyor.
Dünya çapında ciddi boyutta üretim kapasitesi ve istihdam yaratan doğrudan yabancı yatırım projesi sayısının sadece yüzde 1’i Türkiye’ye geliyor. Belli ki yalnızca özelleştirmeler, satınalmalar ve birleşmeler yoluyla istihdam artmıyor.
Ağustos ayı programında Elektrik Dağıtım Özelleştirmesi, TCCD Derince Limanı ve Sümerbank Holding A.Ş.’ye bağlı TÜMAŞ, NİTRO-MAK gibi iştirakler bulunuyor. Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş (TEDAŞ) personel sayısı 29 bin 953. SümerBank’ta 3 bin 567 kişi çalışıyor. Türkiye’nin istihdam şampiyonu ilk üç kuruluş devletin. Türkiye Şeker Fabrikaları’nda 13 bin 781; Türkiye Kömür İşletmeleri’nde 11 bin 594; Elektrik Üretim A.Ş.’de 9 bin 922 kişi çalışıyor. Sizce buralarda ekstra istihdam için pay var mı?… Yakın zamanda TMSF, ATV ve Sabah’ı satacak. İstihdam yaratmak şöyle dursun, piyasaya yeni işsizler çıkacak.
2007 ilk 5 aylık dönemde Hazine Müsteşarlığı tarafından belgelendirilen yatırım projesi sayısı 87. Bu yatırımların tutarı 3,3 milyar Dolar. Yaratılması öngörülen istihdam 12 bin 25. Devede kulak!
Türkiye, Polonya, Macaristan ve Çek Cumhuriyeti’ni karşılaştırdığımızda 2004-2006 döneminde en fazla uluslararası doğrudan yatırımı (39.1 milyar Dolar) çeken ülke Polonya. 2006 yılında 14 milyar Dolarlık giriş olmuş. Aynı yıl yatırım ajansı 1.1 milyar Dolar değerinde 43 adet proje ve 15 bin 500 kişilik istihdam açıklamış. Nasıl oluyor?
İrlanda istihdam dostu yabancı yatırımda çok başarılı. Yabancı sermayede iki temel kriterleri var: Kaliteli istihdam ve dengeli coğrafi dağılım. Hükümet yabancıya, istihdam, ARGE, Eğitim ve Sermaye teşviği veriyor. 2006’da yabancı yatırımcılar 11 bin 846 yeni iş yaratmış. 2006 yılında 54 adet ARGE projesi desteklenmiş. Bunların toplam değeri 470 milyon Euro.
25 yaş altı işsizlik yüzde 5.9.
Biz 54 ilde girişimcilere, yatırımlarında en az 30 kişi çalıştırmaları koşuluyla arsa ve araziyi bedelsiz devrediyoruz. Teşvik 2004’te çıktı. İki yılda 120 projede, üzerinde 586 milyon YTL yatırım gerçekleştirilmesi planlanan 25.9 milyon metrekare arazi bedelsiz devredildi. Öngörülen istihdam 7 bin 423 kişi. Dişimizin kovuğuna gitmez.
Türkiye’de istihdamın iki türlü sorunu var. Birincisi genç ve eğitimli işsizler. İkincisi niteliksiz işgücü. Bunun üzerine tarımdan kopan niteliksiz işsiz geliyor. Son üç ayda 20 bin kişi çıktı. Bir de kamudan çıkacak işsizliği ekleyin. Yatacak yerimiz yok!
Ezberi bozalım! Satalım iyi hoş… Ama nasıl? Niteliksiz çalışabilir işgücünü acil meslek kazandırmak gerek. Eğitimli işsiz için yeni iş olanakları yaratmalıyız. Kamu arpalık değil, yeni iş alanları yeni meslek, uyumlu eğitim, bilgi ekonomisi, yetkinlik ve hedef gerek.
Küçükken beni, “kırk kere söyle olur” diye kandırmışlardı. Dileğim olsun diye kırk defa sayardım içimden… Bu konuyu kimbilir kaç kırk keredir yazıyorum. Bu “kırk” yalanmış meğer.
