Haberi nasıl tüketiyorsunuz; aksırıp tıksırana kadar ne bulursanız yiyerek mi, yoksa… örneğin fasılalı yeme alışkanlığı olan, bir tür oruç uygulayanlardan mısınız? Zevk için haber tükettiğimiz o özenli sofraları özlüyor musunuz? Her köşe başındaki fastfood’da tıkınmaya dönüşen yeme alışkanlığımıza ne diyorsunuz?
Yaşadığımız olumsuzluklar, aklı mantığı zorlayan gelişmelere bakıp, hayatta kalmak için haber perhizine başlamak istediğinizden eminim. Ama aynı koşullar yüzünden haber takibini diyetinizden çıkarmanın mümkün olmadığını düşündüğünüzden de kuşkum yok. “Göz ucuyla bi bakayım” diyerek her gün baygın düşene kadar okuyup, izleyip, dinleyip tükettiğinizi tahmin ediyorum. Her Pazartesi “bu sefer başlıyorum” diyerek peş peşe patlayan gelişmeleri bahane edip pişmanlıklarınıza döndüğünüzü de… Tamamen kestiğinizde ise farklı bir gezegendeymiş hissinin duyguların en hafifi olduğunu da!
Gazete tüketimi ne kadar lifli, tıklama şeker tuzağı mı, akıllı telefon atıştırmalıklarla dolu bir gün mü, üç öğün ne tür iletişim tüketimine eş değer, kabloludan haber kahvaltının parçası olabilir mi… Diyete benzetince saçma görünmesin, davranışlarımızı anlamlandırmakta faydalı.
Haber tüketiminde de gruplara ayrılıyoruz. Ne kadar çok haber tükettiğiniz, doğru ve güvenilir bilgiye ulaştığınızı göstermiyor. Ulaştığımız bilginin miktarı ile gerçek bilgiyi yakalama şansı arasında doğrusal bağlantı yok.
Yaşadığınız coğrafya, cinsiyetiniz, eğitiminiz, yaşam ritminiz ve yaşınız kendisini haber tüketim kalıplarınızda da gösteriyor. Güncel bir araştırma, haber tüketicilerini alışkanlıkları üzerinden 5 “persona”ya ayırıyor: Minimalistler, sosyal medyacılar, gelenekçiler, çevrim içi tarayanlar, hiper tüketiciler.
Avrupa Schengen coğrafyasında 17 ülkede 28 bin 317 kişi üzerinde 18 akademisyenden oluşan bir araştırma ekibi tarafından tüketici profillerinin siyasi bilgi edinme alışkanlıklarını çözmek üzere düzenlemiş bu çalışma doğrudan Türk halkını kapsamıyor. Dolaylı da olsa seçim üzeri alışkanlıkları anlamlandırmaya ışık tutabilir. Sonuçları görünce, gündemi izlemek için harcadığınız zaman ile kullandığınız yöntemi gözden geçirmek isteyebilirsiniz.
Minimalist haber tüketicileri: (%17) “Haberleri nadiren tüketenler ve varsa çok az medya kuruluşu veya platformu kullananlar… siyasetle de en az ilgilenenler, haberleri aktif olarak takip etmelerine karşın iyi bilgi konusunda kuşkucu olanlar. Ortalama haber kullanıcılarına göre yaşı ileri ve eğitimli.
Haber tüketiminde sosyal medya kullananlar: (%22) Kendilerini sosyal medya aracılığıyla güncel tutuyor, çok az bilgi tüketiyorlar, istemeden de olsa yüksek düzeyde haber izliyorlar; Facebook, Twitter veya Instagram gibi sosyal platformlar aracılığıyla sık sık haberlere maruz kalıyorlar. Önemli haberlerin, çaba harcamadan onları bulacağını düşünme eğilimindeler, medyaya güvenleri düşük. Örneklem içinde düşük eğitimli politikayla ilgili grup.
Gelenekçiler: (%19) Erkek ağırlıklı. Geleneksel ve kamu destekli haber kaynaklarını tercih edenler. Yoğun TV izliyorlar (bilgi-eğlence TV programlarına maruz kalıyorlar) Geleneksel gazeteleri ve radyoyu kullanıyorlar. Ek olarak, en yaşlı ve en iyi eğitimli, siyasetle ilgilenen, medyaya güvenen ve haberlerin onları kendiliğinden (sosyal medya) bulacağını düşünmeyenler.
Çevrim içi haber arayanlar: (%32) Kadın ağırlıklı. Haberlere maruz kalıyorlar ve çeşitli haber kuruluşlarını ve çevrim içi platformları aktif olarak kullanma eğilimindeler. Diğer gruplardan farklı olarak medya türleri arasında daha fazla haber kaynağı kullanıyorlar. Siyasi bilgilerde, benzer düşüncelere sahip bakış açıları aramaya yatkınlar. Yüksek tüketim alışkanlıklarına karşın, kitle iletişim araç ve markalarına karşı şüpheci ve güvensiz grup. Alternatif medya ve gazetecilik dışı kaynakları kullanma olasılıkları yüksek.
Hiper haber tüketicileri: (%10) Her zaman, her yerde, her türden satış noktasından ve platformdan ayırım yapmadan haber tüketiyorlar. Politikaya ilgi duyuyor, yüksek eğitim düzeyine sahipler. Medya güvenleri yüksek. Araştırmada, son bir ay içinde haberleri takip etmek üzere 6+ haber kaynağı ile en az 3 sosyal platformda güvenle haber tüketimi yaptıklarını ifade etmişler.
Çalışma, katılımcılardaki TV, radyo, gazete, kamu yayınları, sosyal medya, çevrim içi haber sitesi gibi farklı türde haber medyası kullanımını; siyasi talk şov, komedi, haber şovları gibi alternatif medya ve “bilgi-eğlence” program değerlendirmelerini, haberden kaçınma tür ve sıklıkları ile sosyal platformlarda paylaşım ve arama yapma frekanslarını son olarak da siyasi habere ilgilerini sorgulanmış…
Kuzey Avrupa’nın Almanya, Fransa, Birleşik Krallık, Hollanda gibi güçlü ekonomilerde “haber minimalistleri” hakim. Bu sonuç, yüksek uluslararası entegrasyonla ilişkilendiriliyor. Haber minimalistlerinin işgücü ya da göç yoluyla insan hareketi yoğun heterojen toplumlarda yaygın olduğu ifade ediliyor. Güney Avrupa’nın İspanya, İtalya, Yunanistan gibi önemli bölümü ise kuzeydeki zengin komşularından farklı, minimalistler burada küçük bir grup. Güney Avrupa’da hiper haber tüketicilerine yoğun rastlanıyor. Burada halkın yerleşik medya kuruluşlarına güvenleri düşük.
Nefes almadan haber tüketenlerin seçici habercilerle kıyaslandıklarında daha çok ya da daha iyi bilgi sahibi olmadıkları tespit edilmiş. Medya tüketiminin fazlası sersemletebiliyormuş. Hiper haber tüketici profili, aşırı bilgi yüklemesi ve gerçek haber okuma yerine haberleri atıştırma eğiliminde olduğundan ortalama haber kullanıcısına göre politik olarak daha az bilgili, harcanan zamanın geri dönüşünü göremiyor. Oysa hiper haber tüketicileri çok sayıda çevrim içi haber kaynağı ve sosyal platform kullanıyor.
Gelenekçiler ve çevrim içi haber arayanlar, diğer kullanıcı profillerine kıyasla siyasi bilgiyle pozitif ve tutarlı bir ilişkide. Seçiciler tüm haber kullanıcı gruplarına kıyasla daha yüksek düzeyde gözlem ve bilgiye sahip.
Geleneksel ve kamusal medyaya güvenenler siyasetle ilgili soruları herkesten daha doğru yanıtlıyor. Şaşırabilirsiniz, The International Journal of Press/Politics’te yayınlanan sonuçlarda, siyasi IQ için en iyisi aralarında kamu yayınlarının da bulunduğu babadan kalma -kaldıysa tabii- medya. Gelenekçiler bu çalışmada belirlenen haber profillerinden daha az sayıda kaynaktan bilgi tüketiyor.
Daha geniş yelpazede haber kaynağından, kanal ve programlardan, değişik platformlardan gelen haberleri tüketmek, daha bilinçli yurttaş oluşumunu desteklemiyor diyor araştırma. Bununla birlikte çok az siyasi haber tüketenlerin siyaset hakkında pek bir şey bilmemeleri şaşırtıcı değil. Araştırma, sosyal medyada takipçilerinde, kişiselleştirilmiş akış ve benzer düşünenler aracılığıyla iletilen, kullanıcı tarafından oluşturulmuş güvenilirliği şüpheli bilgiye maruz kalma durumunun öğrenme eğilimini zayıflattığını duyuruyor.
